بیماریهای قارچی گیاهان

مقاله: بیماری‌های قارچی گیاهان – آشنایی، پیشگیری و درمان

مقدمه

بیماری‌های قارچی یکی از رایج‌ترین و پرخسارت‌ترین مشکلات در کشاورزی و باغداری هستند. این بیماری‌ها با تأثیر بر برگ، ساقه، ریشه و میوه گیاه، می‌توانند منجر به کاهش شدید عملکرد و کیفیت محصول شوند. شناخت بیماری‌های قارچی، علائم آن‌ها و راهکارهای کنترل، برای هر کشاورز و باغداری ضروری است.

بیماری قارچی چیست؟

بیماری قارچی زمانی رخ می‌دهد که نوعی قارچ بیماری‌زا وارد گیاه شده و در آن مستقر و فعال شود. این قارچ‌ها از بافت‌های گیاه تغذیه می‌کنند و با تولید اسپور (هاگ)، به‌راحتی در محیط پخش می‌شوند.

مهم‌ترین بیماری‌های قارچی گیاهان

1. سفیدک پودری (Powdery Mildew):
   • علائم: لکه‌های سفید پودری روی برگ، ساقه یا گل.
   • گیاهان حساس: رز، انگور، کدو، گوجه‌فرنگی و بسیاری دیگر.
2. سفیدک دروغی (Downy Mildew):
   • علائم: لکه‌های زرد یا قهوه‌ای روی برگ‌ها و قارچ پنیری در پشت برگ.
   • معمولاً در شرایط مرطوب گسترش می‌یابد.
3. پوسیدگی ریشه یا طوقه (Root Rot / Collar Rot):
   • علائم: پژمردگی، زرد شدن برگ‌ها، پوسیدگی قهوه‌ای در نزدیکی ریشه یا طوقه.
   • قارچ‌های فیتوفتورا و رایزوکتونیا از عاملان اصلی آن هستند.
4. لکۀ برگی (Leaf Spot):
   • علائم: ایجاد لکه‌های گرد قهوه‌ای، سیاه یا زرد روی برگ‌ها.
   • معمولاً با ریزش برگ همراه است.
5. زنگ گیاهان (Rust):
   • علائم: تاول‌ها یا لکه‌های نارنجی-قهوه‌ای در سطح زیرین برگ‌ها.
   • گندم، لوبیا و گل‌ها از میزبان‌های رایج هستند.

دلایل شیوع بیماری‌های قارچی

• رطوبت بالا و آبیاری بیش از حد.
• تهویه نامناسب در گلخانه یا باغ.
• کاشت گیاهان در فواصل نزدیک به هم.
• عدم تناوب زراعی.
• آلودگی خاک، بذر یا ابزار کشاورزی.

راهکارهای پیشگیری و کنترل بیماری‌های قارچی

1. تهویه مناسب و کنترل رطوبت: کاهش آبیاری در زمان بارندگی یا رطوبت بالا.
2. حذف برگ‌ها و گیاهان آلوده: جلوگیری از انتشار قارچ به سایر بخش‌ها.
3. استفاده از قارچ‌کش‌ها: با مشورت کارشناسان و رعایت دوز و زمان مصرف.
4. تناوب زراعی: کاشت گیاهان مختلف در فصل‌های متفاوت برای کاهش فشار بیماری.
5. ضدعفونی خاک، بذر و ابزار: از بین بردن منابع آلودگی پیش از کاشت.

قارچ‌کش‌های رایج در بازار

• مانکوزب (Mancozeb): قارچ‌کش محافظتی با طیف وسیع.
• کاپتان (Captan): مؤثر بر بسیاری از بیماری‌های قارچی برگی.
• کاربندازیم (Carbendazim): قارچ‌کش سیستمیک با اثر درمانی.

جمع‌بندی

بیماری‌های قارچی می‌توانند خسارات شدیدی به محصولات کشاورزی وارد کنند، اما با شناخت عوامل ایجادکننده، علائم بیماری و اجرای به‌موقع اقدامات کنترلی، می‌توان از شیوع آن‌ها جلوگیری کرد. مدیریت محیط کاشت، رعایت بهداشت کشاورزی و استفاده منطقی از قارچ‌کش‌ها، گام‌های کلیدی در کنترل مؤثر این بیماری‌ها هستند.